Ho trong một  chừng mực nào đó có thể có lợi cho sức khỏe khi tống các chất nhầy, đờm, mủ, có khi là dị vật từ đường hô hấp ra ngoài. Đa phần ho là một dấu hiệu khách quan, xảy ra ngoài ý muốn, phản ánh tình trạng, mức độ của một bệnh cụ thể.

Ho thường gặp trong các trường hợp nào?

Ho không phải là một bệnh mà là triệu chứng của nhiều bệnh và thường do những bệnh của đường hô hấp gây nên như: viêm họng, viêm thanh quản, viêm phế quản cấp và mạn, hen phế quản, viêm phổi…  Một số bệnh ở ngoài đường hô hấp cũng là nguyên nhân gây ho như một số bệnh về tim mạch (tăng áp lực động mạch phổi, phổi bị ứ huyết, tâm phế mạn, suy tim...). Ngoài ra, ho còn gặp trong trường hợp nhiễm không khí nóng hoặc lạnh, hít phải các hơi độc, hóa chất, thuốc lá gây kích thích niêm mạc đường hô hấp…

Ho có nhiều biểu hiện như ho cấp tính, ho kéo dài mạn tính, ho khan, ho có đờm, ho kèm theo khàn tiếng, ho cơn hoặc ho khúc khắc thỉnh thoảng xuất hiện một vài tiếng.

Ho do nhiễm khuẩn đường hô hấp

Là nhóm bệnh phổ biến nhất, bao gồm cả nhiễm khuẩn hô hấp trên và hô hấp dưới:

Các nhiễm khuẩn hô hấp trên: như viêm mũi, viêm họng, viêm amidal, viêm VA, viêm xoang, cảm cúm. Đặc điểm của ho trong các bệnh nhiễm khuẩn hô hấp trên là xuất hiện khá nhanh, ho có đờm do niêm mạc mũi họng tăng tiết dịch, ho thường kèm theo các triệu chứng khác như ngạt mũi, chảy mũi, sốt, đau họng, ù tai. Sau điều trị hết viêm, triệu chứng ho còn kéo dài thêm một thời gian mới hết hẳn và sẽ lại xuất hiện khi có đợt viêm mới.

Giãn phế quản gây ho cơn, xuất hiện nhiều về sáng sớm, đặc biệt khạc rất nhiều đờm trắng.

Nhiễm khuẩn đường hô hấp dưới:

Viêm phế quản: là tình trạng tổn thương viêm cấp hoặc mạn tính của phế quản. Lúc đầu ho khan, sau đó ho khạc đờm, nếu viêm cấp thường có kèm theo sốt. Ho kéo dài thường mỗi đợt trên 3 tháng là viêm phế quản mạn tính.

Giãn phế quản: có thể do bẩm sinh hoặc mắc phải. Biểu hiện chủ yếu là ho cơn, xuất hiện nhiều về sáng sớm, đặc biệt khạc rất nhiều đờm trắng.

Hen và dị ứng là một bệnh mạn tính của phế quản phổi, các phế quản viêm, nề và co thắt gây tắc nghẽn đường thở. Ngoài triệu chứng đau tức ngực, khó thở, thở khò khè, ho là triệu chứng đặc thù và rất thường gặp, ho thường xuất hiện ban đêm hoặc sáng sớm. Vấn đề nhiễm khuẩn và dị ứng thường phối hợp với nhau, làm cho quá trình điều trị càng trở nên khó khăn.

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) do tình trạng tắc nghẽn đường lưu thông không khí dẫn tới khó thở. Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính rất nguy hiểm vì nó phát triển từ từ, âm thầm, không có dấu hiệu nhận biết cho đến khi nó chuyển sang giai đoạn nặng với triệu chứng khó thở, ho khạc đờm kéo dài. Bệnh thường gặp ở những người trên 45 tuổi và có hút thuốc lá.

Viêm phổi: bệnh thường xuất hiện đột ngột với triệu chứng sốt rét rồi sốt nóng, đau tức ngực, ho khan, sau đó ho có đờm màu gỉ sắt, đờm đặc quánh, màu xanh hoặc vàng.

Lao phổi: Bệnh nhân gầy sút, sốt âm ỉ kéo dài, ho húng hắng, khạc đờm trắng, nặng có thể ho ra máu.

Các bệnh lý khác của phổi, phế quản như: áp-xe phổi, bụi phổi, ung thư phổi phế quản, dị vật đường hô hấp, khối u trung thất đều biểu hiện chủ yếu bằng triệu chứng ho.

Ho do các nguyên nhân khác

Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) do dịch dạ dày trào ngược lên thực quản, acid của dịch vị làm tổn thương niêm mạc thực quản và gây viêm nhiễm mạn tính đường hô hấp trên, trong đó có viêm họng. Ngoài triệu chứng điển hình của tình trạng trào ngược là ợ chua, ợ nóng, đau tức sau xương ức, bệnh nhân thường có ho kéo dài, thỉnh thoảng ho một vài tiếng, dễ nhầm với các bệnh tai mũi họng. Có khi dùng kháng sinh, chống viêm, ho lại càng tăng. Bệnh thường gặp ở những người hút thuốc lá, mắc bệnh dạ dày tá tràng, béo phì, tiểu đường, phụ nữ có thai.

Ho do các bệnh tim mạch: Do tăng áp lực tiểu tuần hoàn, ứ trệ tuần hoàn dẫn tới khó thở và ho khan hoặc ho ra máu. Thuốc điều trị tăng huyết áp có một số loại thuốc ức chế men angiotensin có phản ứng phụ là ho khan, có thể ho kéo dài nhiều tuần sau khi dừng thuốc.

Ho do ô nhiễm môi trường: Khói bụi làm nặng thêm các bệnh đường hô hấp, hen và dị ứng. Tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng gia tăng kéo theo bệnh hô hấp cũng ngày càng phổ biến.

Điều trị thế nào?

Ho là triệu chứng của nhiều bệnh. Có khi điều trị đơn giản chỉ cần vệ sinh mũi họng, uống một số thuốc giảm ho hoặc loại trừ các yếu tố nguy cơ hay nguyên nhân tại chỗ như khói, bụi, nhiễm lạnh… nhưng cũng có khi rất khó khăn điều trị kéo dài. Khi bị ho, người bệnh cần đến gặp bác sĩ để được khám, điều trị và tư vấn kịp thời, càng sớm sàng tốt, không nên quá thờ ơ vì có thể đó là triệu chứng của một bệnh nguy hiểm. Điều quan trọng nhất là tìm nguyên nhân để giải quyết, đó là biện pháp tích cực nhất. Đồng thời với đó, cần kết hợp điều trị triệu chứng ho vì ho, nhất là ho kéo dài làm cho người bệnh mệt mỏi, lo lắng.

Lời khuyên của thầy thuốc:

 Người bị ho nên uống nhiều nước mỗi ngày, tránh ở môi trường khô và lạnh (nhất là điều hòa), tránh các yếu tố gây kích thích như khói thuốc, khói than, bụi, mùi khí lạ, ăn uống đồ quá nóng gây kích thích vòm họng, giữ ấm cổ, ngực. Nên nghỉ ngơi nhiều, ăn hoa quả, uống nước cam, chanh (tăng cường vitamin C), ăn tỏi, hành, hẹ để hỗ trợ thêm sức đề kháng cho cơ thể. Cần có chế độ luyện tập thể dục thể thao, rèn luyện thích hợp, thích nghi với thời tiết, khí hậu tạo môi trường trong sạch mới có hiệu quả thiết thực, lâu dài cho sức khỏe.

PGS.TS. Trần Công Hòa

(Theo SKĐS)