Cảm giác mình không còn có ích cho gia đình, xã hội, sự cô đơn, tự ti cùng với sức khỏe ngày một giảm sút dễ đẩy người già rơi vào trạng thái trầm cảm.

Trầm cảm ở tuổi già có thể do hai nguyên nhân chính: cơ thể và tâm lý xã hội.

Về cơ thể, các biến đổi trong quá trình lão hóa cộng với bệnh tật của tuổi già tạo nên sự suy yếu về nhiều phương diện, làm giảm mọi khả năng tiếp xúc với xã hội, với cuộc sống cộng đồng. Nhiều người tìm cách giải sầu bằng nghiện ngập, nhất là rượu, lại càng làm cơ thể bị tăng thêm nhiễm độc.

Tăng cường luyện tập và sống lạc quan giúp người già vượt qua được hội chứng trầm cảm. Ảnh: T. Chi

Về mặt tâm lý, nhiều người cao tuổi cảm thấy một cách đau đớn là một phần cơ thể tâm trí của mình ra đi, cái tôi dần dần hao hụt, đổi khác, mờ nhạt dần trước mắt mọi người. Tình trạng đó gây nên nhiều mặc cảm, mà mặc cảm tự ti, cảm giác cô đơn là khó chịu đựng nhất, gây nhiều đau xót nhất. Có sự cô đơn thật sự, nhưng cũng có sự cô đơn giữa đám đông. Cuối cùng là sự cảm nhận mình là thừa, là vô ích, là gánh nặng cho gia đình và xã hội. Ý nghĩ đó trở thành mối dày vò trường diễn. Sự xuất hiện hội chứng trầm cảm phụ thuộc rất nhiều vào thái độ của xã hội, cộng đồng đối với họ. Những nước nào, nơi nào còn giữ được truyền thống tốt đẹp kính trọng, chăm sóc người cao tuổi, phải cố gắng giữ truyền thống đó, nếu không cái giá phải trả sẽ rất đắt và không dễ gì bù đắp được.

Hội chứng trầm cảm biểu hiện đa dạng và có nhiều màu sắc khác nhau. Căn cứ vào các biểu hiện lâm sàng, các nhà chuyên môn thường phân ra các thể khác nhau:

Thể đơn thuần, trong đó triệu chứng chính là ức chế hoạt động làm việc gì cũng kém hiệu quả, kém tập trung, cảm xúc tình cảm âm tính, người bệnh cảm thấy bất lực trước cuộc sống.

Thể sững sờ, với ức chế tâm thần vận động cao độ, không nói, không ăn, không vận động, nét mặt đau khổ tuyệt vọng.

Thể lo âu, người bệnh luôn bồn chồn, căng thẳng, đứng ngồi không yên, khóc lóc, van xin và có thể tìm cách tự vẫn.

Thể hoang tưởng, biểu hiện đa dạng như tự tội, luôn có ý nghĩ mình bị bệnh, ý nghĩ bị ám hại.

Hội chứng trầm cảm có nhiều mức độ biểu hiện khác nhau từ mức độ trong phạm vi tâm lý thông thường, phản ứng tâm lý với các stress của cuộc sống, cho đến mức độ có tính chất loạn thần kinh và cao nhất là mức độ hội chứng trầm cảm bệnh lý tâm thần. Đa số các trường hợp trầm cảm có diễn biến tốt, nếu người bệnh được chăm sóc trông nom phù hợp và được giải quyết tốt về tâm lý, hoàn cảnh. Cần đề phòng nhất là ý nghĩ tự sát. Cũng hay gặp tình trạng bỏ nhà đi lang thang, sống vật vã dễ mắc bệnh và tai nạn.

Về điều trị và chăm sóc người già mắc hội chứng trầm cảm, cần cố gắng đạt các mục đích sau đây: Đưa người bệnh ra khỏi tình trạng trầm cảm cả về cảm xúc tình cảm và hoạt động tâm trí, giúp cho họ có những hoạt động phù hợp để duy trì sự sống, tự quản lý sinh hoạt, giảm nhẹ sự chăm nom săn sóc của người khác, tạo cho họ một nếp sinh hoạt chủ động để thực hiện việc điều trị bằng thuốc cũng như việc điều trị liệu pháp tâm lý.

Các thuốc trầm cảm ngày nay có rất nhiều loại tốt, có thể làm giảm cường độ những cảm xúc âm tính, gây được một cảm giác vui nhẹ nhàng, thích hoạt động, đưa người bệnh ra khỏi tâm trạng trì trệ, kích thích hoạt động các chức năng tâm trí. Các thầy thuốc tâm thần và lão khoa sẽ chỉ định dùng thuốc cho từng trường hợp cụ thể. Tuy nhiên, nguyên tắc chung là do người già thường không chịu đựng được liều thuốc cao và kéo dài, cho nên phải sử dụng thuốc với liều thấp hơn so với người trung niên (1/2 hoặc 1/3 liều) và dùng rải ra làm nhiều lần, thời gian dùng cũng nên rút ngắn hơn.

Quan trọng hơn cả là việc phòng bệnh, trong đó mấu chốt là ngay từ thời trẻ, trung niên đã phải có một cuộc sống lành mạnh, điều độ, rèn luyện để có hệ thần kinh thăng bằng trước mọi stress, sống vui vẻ, lạc quan, độ lượng, đôn hậu..., làm việc có ích cho đời, giữ gìn sức khỏe, năng rèn luyện để có một cơ thể khỏe mạnh.