Ho là một phản xạ nhằm tống các vật lạ, chất tiết, khí độc, vi sinh vật… ra khỏi đường hô hấp để bảo vệ đường hô hấp. Ho cũng là một triệu chứng biểu hiện khi niêm mạc đường hô hấp bị viêm do các nguyên nhân khác nhau. Ho kéo dài gây khó chịu cho người bệnh và làm ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của họ. Ho kéo dài có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng ở người cao tuổi (NCT) khi có chứng bệnh này cần hết sức lưu ý.

Biểu hiện của ho và nguyên nhân gây ho ở NCT

Trong cuộc sống hằng ngày có thể gặp sự thể hiện của nhiều loại ho khác nhau. Thông thường khi đường hô hấp mới bị tác động gây viêm thì người bệnh thể hiện ho khan, tức là ho chưa có sự xuất tiết nên không có đờm. Vài ba ngày sau do niêm mạc phế quản, niêm mạc họng bị  sưng nề thì triệu chứng ho cũng thể hiện khác đi và có sự xuất tiết của niêm mạc đường hô hấp cho nên ho có đờm. Ho khan hay gặp trong các trường hợp viêm hô hấp cấp như viêm họng (đặc biệt là viêm họng hạt, viêm họng do dị ứng), viêm phế quản giai đoạn đầu. Ho có đờm gặp nhiều trong các trường hợp viêm họng, phế quản đã bước sang giai đoạn toàn phát. Đờm có thể lỏng hoặc đặc quánh hoặc đờm có lẫn máu tươi. Ho có thể là cấp tính hoặc mạn tính. Ho cấp tính thường kéo dài một vài tuần nhưng ho mạn tính có khi kéo dài nhiều tuần, thậm chí hàng tháng, có khi tới hàng năm. Ho mạn tính ở NCT có rất nhiều nguyên nhân, có nguyên nhân không gây nguy hại và tiên lượng tốt nếu được điều trị đúng, nhưng có loại nguyên nhân gây ho ở NCT rất cần lưu tâm.

Một trong số nguyên nhân mà NCT hay gặp khi ho kéo dài là hen suyễn, đặc biệt là hen suyễn mạn tính. Ho ở NCT bị hen suyễn mạn tính thường có đờm lỏng hoặc đặc, cho nên khi ho có tiếng lọc xọc như người hút thuốc lào. Nếu điều trị cắt được cơn hen thì người bệnh sẽ giảm hoặc hết cơn ho. Một nguyên nhân gây ho ở NCT mà dễ bỏ sót là bệnh trào ngược dạ dày - thực quản. Đây là một hội chứng gồm nhiều triệu chứng như đau rát sau xương ức, ợ chua, đầy hơi và ho kéo dài. Trong bệnh trào ngược thực quản có những trường hợp chỉ ho kéo dài mà ít có biểu hiện gì khác. Ho trong trào ngược dạ dày - thực quản là do dịch vị trào ngược từ dạ dày lên gây kích thích niêm mạc đường hô hấp và làm tổn thương do tác động của dịch vị dạ dày. Trong trường hợp này nếu phát hiện sớm và điều trị đúng và hết bệnh trào ngược dạ dày - thực quản cũng đồng nghĩa với hết cơn ho.

Khí phế thũng gây ho kéo dài.

Một số bệnh thuộc viêm đường hô hấp như viêm phế quản mạn tính, giãn phế quản, khí phế thũng cũng gây nên cơn ho, nhất là ho của bệnh giãn phế quản ở NCT thường xảy ra vào nửa đêm, gần sáng. Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là một bệnh bao gồm khí phế thũng kèm theo viêm phế quản mạn tính cũng gây nên ho kéo dài hay gặp ở NCT. Đây là một bệnh mạn tính về đường hô hấp kéo dài và vì vậy ho cũng là một triệu chứng điển hình ở loại bệnh này. Một số NCT nghiện thuốc lá, thuốc lào cũng bị ho kéo dài do niêm mạc đường hô hấp viêm nhiễm mạn tính. Ngoài ra có một số bệnh tuy gặp ít hơn nhưng cũng gây ho kéo dài như trong bệnh suy tim, nhất là suy tim nặng do ứ máu ở phổi lâu ngày hoặc ho gặp ở một số người dùng thuốc hạ huyết áp loại thuốc ức chế men chuyển. Đáng lưu tâm nhất là ho ở NCT khi phát hiện bị lao phổi, tràn dịch màng phổi, đôi khi ho kèm theo có đờm lẫn máu. Đáng lo ngại nhất là NCT bị ho khi có u ở phổi. Có nhiều loại gây u phổi và cũng có nhiều loại lành tính hoặc không nguy hiểm như áp xe phổi do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng (áp xe do tụ cầu) nhưng đáng lo ngại hơn cả là ung thư phổi.

Người cao tuổi khi bị ho nên làm gì?

Trước hết cần bình tĩnh không nên lo lắng quá và cần đi khám bệnh càng sớm càng tốt. Khi đã được khám bệnh và xác định được nguyên nhân thì nên theo chỉ định của bác sỹ để điều trị cho dứt điểm, không nên tự chẩn đoán bệnh cho mình hoặc tự mua thuốc theo chỉ định của dược tá ở quầy bán thuốc để điều trị. Nếu làm như vậy nhiều khi bệnh không những không khỏi mà còn nặng thêm có khi gây nguy hiểm đến tính mạng; Không nên hút thuốc lá, thuốc lào bởi vì hút thuốc là nguyên nhân hay gặp nhất trong các bệnh của đường hô hấp. NCT cũng không nên uống nước lạnh; Nếu bị bệnh tăng huyết áp mà bác sỹ đã có chỉ định điều trị nhưng khi dùng thuốc thấy bị rát cổ, ho nhất là ho vào ban đêm thì cần báo cho bác sỹ biết để thay đổi thuốc cho phù hợp.