Thiên ma còn có tên là minh thiên ma, xích tiễn, định phong thảo. Tên khoa học là Gastrodia elata Blume.), họ lan (Orchidaceae). Bộ phận dùng làm thuốc là thân củ phơi khô của cây thiên ma. Thường để cả củ khô, khi dùng đem ngâm nước gừng thái lát.

Thiên ma được dùng làm thuốc trong các trường hợp:

Tức phong, cắt cơn kinh giật: Thiên ma, phòng phong, khương hoạt, bạch phụ chế, nam tinh chế; liều lượng như nhau. Nghiền chung thành bột mịn. Mỗi lần uống 4 - 8g, ngày 2 - 3 lần, uống với nước đun sôi hoặc rượu trắng. Trị các chứng bệnh: trúng phong, động kinh, sài uốn ván, chân tay tê bại hoặc co quắp.

Trừ phong, giảm đau: Dùng cho các chứng do can phong bốc lên gây nhức đầu, chóng mặt và phong thấp, đau khớp, lưng gối yếu mềm.

- Thiên ma 20g, xuyên khung 6g, bào chế thành hoàn. Mỗi lần uống 4 - 8g, ngày 3 lần. Trị thiên đầu thống, hoa mắt, váng đầu.

Cây thiên ma.

- Thiên ma 12g, bán hạ 12g, bạch truật 12g, phục linh 12g, quất hồng 8g, cam thảo 4g, sắc uống. Trị nhức đầu, hoa mắt do phong đàm.

- Thiên ma 12g, ngưu tất 12g, bọ cạp 4g, nhũ hương 6g, nghiền thành bột mịn, trộn với hồ làm hoàn hoặc sắc uống. Trị đau khớp, tê bại do phong hàn thấp.

- Thiên ma 12g, đỗ trọng 12g, ngưu tất 12g, tỳ giải 12g, phụ tử 12g, đương quy 12g, sinh địa 12g, huyền sâm 16g, nghiền thành bột mịn, luyện với mật làm hoàn. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 8g. Trị đau khớp, người yếu mất sức do phong hàn thấp.

Món ăn, bài thuốc có thiên ma:

Canh cá chép thiên ma: Cá chép 1 con, thiên ma 10g, xuyên khung 10g, phục linh 10g. Cá chép làm sạch bỏ ruột, ba vị thuốc thái lát cho vào bụng cá. Đặt trong nồi, dùng nước nấu đậu phụ hay xương bò hoặc xương lợn, cánh gà, thêm gừng, hành tươi gia vị, đem chưng hầm trong 30 - 45 phút. Dùng cho các bệnh nhân tăng huyết áp, suy nhược thần kinh, đau đầu, chóng mặt.

Canh óc lợn thiên ma: Óc lợn 1 cái, thiên ma 10g. Óc lợn, thiên ma cho vào nồi nhỏ, thêm chút nước, đun nhỏ lửa trong khoảng 1 giờ thành dạng canh đặc, bỏ bã thiên ma, thêm gia vị thích hợp. Dùng cho các bệnh nhân đau nửa đầu, suy nhược thần kinh. Ăn thường ngày.

Thịt gà thiên ma xào om: Thịt gà 60 - 100g, thiên ma 10g, nấm hương 12-15g. Thịt gà, thiên ma thái lát, nấm hương ngâm mềm thái lát, thêm gừng, hành, gia vị, nước dùng. Xào nhỏ lửa trong 30 phút. Dùng trong các trường hợp đau nửa đầu, tê bại tay chân; đau đầu, mất ngủ, suy nhược thần kinh, tăng huyết áp gây đau đầu chóng mặt...

Rượu thiên ma: Thiên ma 100g, rượu trắng 500ml. Thiên ma thái lát, đem ngâm sau 7-10 ngày, mỗi ngày dùng 30ml uống trong bữa ăn. Dùng trong các trường hợp phong thấp tê bại tay chân.

Thiên ma trần bì ẩm: Thiên ma 10g, trần bì 6g, phục linh 15g. Sắc lấy nước, khuấy thêm đường trắng. Ngày làm 1 lần, chia 2 lần uống. Dùng trong các trường hợp đau đầu choáng váng, ù tai, hoa mắt chóng mặt, bồn chồn xúc cảm, mất ngủ.