Con khỉ Canto (27 tuổi - trái) áp dụng chế độ ăn hạn chế calorie trong khi khỉ Owen (29 tuổi) thì ăn uống thỏa thích nên trông già hơn rất nhiều. Ảnh: University of Wisconsin-Madison

“Ăn ít, sống lâu” một lần nữa được chứng minh có thể giúp “hãm phanh” quá trình lão hóa, lần này ở loài khỉ – động vật linh trưởng mang nhiều đặc điểm giống người. Trước đó, phương pháp hạn chế calorie được cho có khả năng làm chậm tiến trình lão hóa ở các loài như chuột, giun và ruồi giấm.

Kết quả công trình nghiên cứu 76 con khỉ rhesus (loài khỉ hơi nâu ở Ấn Độ) trưởng thành được mong đợi từ lâu, vừa được công bố trên tạp chí Science ngày 9-7 cho thấy chỉ 13% nhóm khỉ ăn ít “đoản thọ” trong 20 năm qua so với tỷ lệ 37% ở nhóm khỉ ăn uống “thả cửa”. Lúc mới bắt đầu nghiên cứu, người ta phân tích khẩu phần ăn của khỉ, và cắt giảm mỗi tháng 10% calorie liên tục trong 3 tháng đối với nhóm khỉ ăn theo chế độ “thắt lưng buộc bụng”. Nhóm khỉ còn lại thì được ăn uống tùy thích.

Theo Ricki Colman, trưởng nhóm nghiên cứu của Trung tâm nghiên cứu động vật linh trưởng quốc gia thuộc Đại học Wisconsin (Mỹ), nhóm khỉ ăn ít có xu hướng sống khỏe hơn và lâu hơn. Cụ thể, chúng giảm được đáng kể nguy cơ bệnh tiểu đường, ung thư, bệnh tim và bệnh liên quan tới não. Ngoài ra, những con khỉ này vẫn bảo toàn được dung tích não ở các vùng não chi phối trí nhớ, nhận thức và kiểm soát vận động. Hiện nay, con già nhất sống được 29 tuổi. Bình thường, trong môi trường nuôi nhốt, khỉ rhesus bình quân trải qua được 27 mùa xuân. Colman cho biết: “Những con khỉ ở nhóm hạn chế calorie không bị mắc các bệnh liên quan tới tuổi già cũng như không bị teo vùng não chi phối nhận thức”. Bà cho biết thêm, chế độ ăn của hai nhóm khỉ đều có lợi cho sức khỏe như nhau, gồm 15% đạm, 10% chất béo và nhiều vitamin các loại. Colman nhấn mạnh bà và các cộng sự nghiên cứu lợi ích của việc hạn chế calorie chứ không phải hạn chế dưỡng chất trong chế độ ăn uống.

Nhiều nghiên cứu trước đây ở ruồi giấm, giun đất và chuột cho thấy chế độ ăn uống “giảm lượng, nâng chất” (khác với tình trạng suy dinh dưỡng hoặc tự bỏ đói) giúp kéo dài cuộc sống của con vật, đồng thời giúp hạn chế nguy cơ mắc một số bệnh ung thư, bệnh tim mạch và những căn bệnh liên quan tới lão hóa. Chuột từ lúc chào đời được cho ăn chế độ như vậy đã sống lâu hơn 40% thời gian so với những con ăn uống bình thường.

Cho tới nay, giới chuyên môn vẫn chưa lý giải được cặn kẽ làm thế nào chế độ ăn uống ít calorie giúp đẩy lùi các bệnh do lão hóa và kéo dài tuổi thọ. Tuy nhiên, việc kiểm soát calorie có thể giúp người ăn giảm cân hoặc duy trì thể trọng có lợi cho sức khỏe. Béo phì là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn tới nhiều căn bệnh. Thói quen dùng thực phẩm “lành” và giàu dinh dưỡng còn có thể mang lại những thay đổi sinh lý tích cực, qua đó hạn chế nguy cơ bệnh tật.

Đối với những người muốn áp dụng “liệu pháp” ăn ít calorie, các chuyên gia khuyên nên tham khảo ý kiến của bác sĩ dinh dưỡng bởi thể trạng mỗi người mỗi khác, và nhấn mạnh phương pháp này có thể không tốt cho phụ nữ mang thai hoặc người già. Theo kinh nghiệm của Brain M. Delaney, Chủ tịch Hiệp hội Hạn chế Calorie ở Mỹ, những người áp dụng chế độ ăn “giảm lượng” nên hạn chế calorie từ từ (khoảng 5% thôi) nhằm tránh gây sốc cho cơ thể, đồng thời nên thường xuyên kiểm tra chỉ số đường huyết, mỡ trong máu (cholesterol) và huyết áp. Nếu các chỉ số này cải thiện, điều đó có nghĩa tốc độ lão hóa của cơ thể đã chậm lại. Nồng độ cholesterol, huyết áp cao và bệnh tiểu đường được “điểm mặt” là một trong những “thủ phạm” gây bệnh tim chết người và tử vong sớm.

Trong khi đó, Hiệp hội Dinh dưỡng Mỹ (ADA) khuyên việc hạn chế calorie nên được thực hiện một cách cẩn trọng. Chuyên gia dinh dưỡng Malena Perdomo, phát ngôn viên của ADA, khuyên: “Bước đầu tiên là loại bỏ dần những thực phẩm nhiều đường và chất béo, sau đó mới chuyển qua nâng chất chế độ ăn, và nên bảo đảm bữa ăn của chúng ta luôn có đủ ngũ cốc nguyên hạt, đạm động vật (không mỡ), sản phẩm sữa ít béo, trái cây và rau củ”.